κολάζω

(AM κολάζω)

1. επιβάλλω ποινή, τιμωρώ («οὐ γάρ τι θανάτῳ τοὺς κακοὺς κολάζομεν», Ευρ.)

2. περιορίζω, μετριάζω, διορθώνω την κακή εντύπωση ή τα κακά αποτελέσματα μιας πράξης, ενός λόγου ή μιας ενέργειας (α. «για να κολάσει το σφάλμα του, έκανε κι άλλο χειρότερο» β. «δεῑ τὸν ὀρθῶς βιωσόμενον τὰς μὲν ἐπιθυμίας τὰς ἑαυτοῦ ἐᾶν ὡς μεγίστας εἶναι καὶ μὴ κολάζειν», Πλάτ.)

3. δελεάζω, ξελογιάζω, σκανδαλίζω, βάζω κάποιον σε πειρασμό («πάνω που είχε ηρεμήσει, πήγε πάλι και τόν κόλασε»)

4. παθ. κολάζομαι

τιμωρούμαι μετά θάνατον, την ημέρα τής κρίσεως, για παραβάσεις τού ηθικού νόμου («οἶδε κύριος... ἀδίκους δὲ εἰς ἡμέραν κρίσεως κολαζομένους τηρεῑν», ΚΔ)

νεοελλ.

παθ. αμαρτάνω, διαπράττω αμάρτημα, παραβαίνω τις θείες εντολές («κολάστηκα πάλι σήμερα μ' αυτόν τον άνθρωπο

μσν.

1. καταδικάζω κάποιον να πάει στην κόλαση

2. κουράζω

3. προσπαθώ, καταπιάνομαι με κάτι

4. υποβάλλω κάποιον σε βασανιστήρια τής κόλασης

μσν.-αρχ.

παιδεύω, ταλαιπωρώ

αρχ.

1. κόβω, κλαδεύω («κολάζειν τά δένδρα», Θεόφρ.)

2. ικανοποιώ, ευχαριστώ

3. μέσ. ενεργώ ώστε να τιμωρηθεί κάποιος («ἀπέλυσαν αὐτούς, μηδὲν εὑρίσκοντες τὸ πῶς κολάσωνται αὐτούς», ΚΔ)

4. παθ. α) έρχομαι στη φυσιολογική κατάσταση, διορθώνομαι, επανορθώνομαι («τὸ ἐν μέλιτι χολῶδες κολάζεται», Ιπποκρ.)

β) υφίσταμαι αδικία, βλάπτομαι

γ) πάσχω από την έλλειψη κάποιου, μού λείπει κάποιος ή κάτι

5. (η μτχ. τού παθ. παρακμ.) κεκολασμένος, -η, -ον

περιορισμένος, συγκρατημένος, αυτός που γίνεται με μέτρο, αυτός που εκφράζει το μέτρο.

[ΕΤΥΜΟΛ. < κόλος «βραχύς, κολοβός». Η αρχική σημ. τής λ. ήταν «αποκόπτω τα άκρα, ακρωτηριάζω» και από αυτήν η λ. έλαβε τη γενικότερη σημ. «τιμωρώ»].